KAYAK YARALANMALARI VE ÖNLEMLER

Kayakta yaralanma sıklığı nedir?
Kayakta yaralanma sıklığı 1000 kayak günü veya 1000 kişi başına 2-4 tür. Kayak kaynaklı ölüm oranı ise 1.5 milyonda 1 olarak ifade edilmektedir. Bir kaynakta dünyada yıllık kayak yaralanmalarının 525 000 olduğu ve bu yaralanmaların %10-20’sinin (85-100 000) Ön Çapraz Bağ Yaralanması olduğu ve bunların 1/3’ünün ameliyata ihtiyaç gösterdiği de rapor edilmiştir.

Kayak kazalarının/yaralanmaların nedenleri, yaralanma tipi ve görülme sıklığı nedir?
Kayak yaralanmalarının nedenleri arasında düşmeler %75-80 ile ilk sırada yer almakta, çarpışmalar ise %10-20 lik bir yer işgal etmektedir. Kayak liftleri (taşıyıcılara) %1-9’luk oranla diğer bir yaralanma nedenidir. Özellikle liflerden biniş ve iniş sırasında yaralanmalar olmaktadır. Yorgunluk, kötü kayma tekniği, kontrolü kaybetmek, hızlı kaymak, ekipman yetersizlikleri, kurallara uymamak ise bu nedenlerin oluşmasında önemli etkenlerdir. Sık görülen yaralanmalar arasında ise değişik bölge kemik kırıkları (%20-30), burkulmalar (özellikle diz ön çapraz ve yan bağlar, özellikle iç yan bağ ve de menisküs, %45-50), diz ve dizkapağı çıkıkları (%5-10), el başparmak yaralanmaları (%5), kafa travmaları (%3-5) ve omuz (%10) yaralanmalarıdır.

Kayak yaparken uymamız gereken kurallar nelerdir? Kayak sporuna yeni başlayanlar için neler önerebilir?
Uyulması gereken kurallar ve yeni başlayanlar:
1) aceleci olmamalı, doğru kayma tekniğini öğrenmeden kalabalık ve zor parkurlarda kaymamalı,
2) doğru kayma teknikleri için gerekli dersler alınmalı,
3) gerekli ve doğru ekipmanları temin edip kişisel özelliklere uygun hale getirmeli (bağlama gerginliği, kayak boyu vb),
4) fiziksel olarak hazır olunmalı (kuvvet, dayanıklılık vb),
5) yorgun ve isteksiz olunduğunda kaymaya devam etmemeli,
6) hızlı kaymaktan çok düzgün teknikle kaymaya konsantre olunmalı,
7) diğer kayanlarla yarışma eğiliminde olmamalı,
8) yaralanmalardan korunma için düşme tekniklerini öğrenmeli,
9) kafa yaralanmalarından korunmak için kask takmalı,
10) kayak pisti kurallarına uyulmalı,
11) ekstrem hava ve zemin şartlarında kaymaktan kaçınmalıdırlar.

Kayakta kullanılan ekipmanların yaralanmalar ve önlenmesindeki önemi nedir?
1970’li yıllarla karşılaştırınca günümüzde kayak yaralanma oranlarında gözlemlenen ciddi düşüşlerin nedeni ekipman teknolojilerinde elde edilen gelişmelerdir. Bu anlamda özellikle bağlamalar önemli bir öneme sahiptir. Bağlamalar kayakçının boy, kilo, kayak düzeyi/geçmişi ve kondisyon düzeyine göre kişisel olarak ayarlanmalıdır. Çalışmalar göstermiştir ki bir düşüşü takiben kayakların çıkmasından dolayı bağlamalarda yapılan sıkılaştırmalar takip eden düşmelerde kayakların ayaktan çıkmasına engelleyerek ciddi yaralanmalara neden olmaktadır.

Diğer önemli bir ekipman olan kayak, teknolojisindeki radikal değişiklikler ile özellikle rekreasyonel sporcuların kayaklarını daha iyi kontrol etmelerini ve daha rahat dönüş yapmalarına olanak sağlayacak bir duruma gelmiştir. Daha sert ve yüksek konçlu yapısı ile kayak botları ise vücut hareketini daha doğru ve hızlı bir şekilde kayaklara aktarma olanağı vermektedir. Bütün bunlarda kayakçıya kayaklarını daha iyi kontrol etme şansı tanımakta, dahi iyi kaymasına sağlamakta ve düşme riskini dolayısı ile de yaralanma riskini azaltmaktadır.

Yüksek ve sert botlar her ne kadar kaval kemiği (tibia) kırıkları, ayak bileği sorunlarını azaltmış olsa da buna paralel diz sorunlarda dramatik şekilde artışlara neden olmaktadır.

Hangi kayak boyu en uygundur?
Klasik kayak boyu 5 cm aralıklarla 175-210 cm arasındadır. Kayak boyu, bağlamaların gerginliği kişinin boyu, kilosu, kayak düzeyi/geçmişi ve kondisyon düzeyi ve kayılacak bölgedei kar kalitesine göre kişisel olarak profesyonel kişiler tarafından ayarlanmalıdır.

Ayarsız bir şekilde başkalarının kayağını kullanmak yaralanma riskini %800 artırır.