OBEZİTE, FİZİKSEL AKTİVİTE VE YAŞAM STİLİ

  • 40 (kadın) - 50 (erkek) yaşının üstündeyseniz
  • Daha önce kalp sorunu yaşadıysanız
  • Ailenizde kalp veya şeker hastalığı hikayesi olan var ise
  • Ailede 50 yaş altı erken ölüm var ise
  • Daha önce bayılmanız oldu ise
  • Aktivite sırasında göğüs veya eklem ağrıları hissediyorsanız
  • Hipertansiyon, şeker hastalığı, astım gibi kronik bir hastalığınız var ise
  • Aşırı kilolu (obez) iseniz
  • Gebeyseniz
  • Sağlık durumunuzdan emin değilseniz, Egzersize başlamadan önce doktorunuza danışın!
Obezite, vücuttaki yağ miktarının aşırı düzeyde birikim göstermesidir ve kalp hastalığı, diyabet, hiperlipidemi, hipertansiyon, inme, osteoartrit, hiperinsülinemi gibi birçok kronik hastalık veya sağlık sorunlarıyla yakın ilişkilidir. Obezite, basitçe enerji alımı ile tüketimi arasındaki kronik dengesizliktir. Obezite görülme sıklığındaki artışın altında yatan öncelikli nedenler incelendiğinde 2 önemli faktör; aşırı yeme ve hareketsizlik ön plana çıkmaktadır. Bilimsel çalışmaların sonuçları 1990'lı yıllardan bu yana A.B.D.'de obez kişi sayısında gözlemlenen artışın aşırı yemedeki artıştan çok fiziksel aktivite düzeyindeki azalmadan kaynaklandığına işaret etmektedir. Ülkemizde son yıllarda obez kişi sayısında ciddi artışlar görülmekle birlikte görülme sıklığı Avrupa ve A.B.D. den hala daha düşüktür (bkz kaynak 1-3). Bu durum bir kısım tedbirler almak adına motive edicidir.

Yeme alışkanlıkları, yaşam stili, ailesel yaşam biçimi gibi birçok faktör bu sorunun temelinde ve çözümünde ciddi öneme sahiptir. TV seyretme, bilgisayar başında oturma elektronik çağın kaçınılmaz sonuçları olarak gözükse de özellikle beraberinde abur cubur olarak ifade edilen kalorisi yüksek besinleri tüketme alışkanlığı obezitenin en önemli nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizde yapılan bir çalışmanın (bkz kaynak 4) sonuçları TV seyretme yaşının 2.7±1.6 olduğu ve çocukların %62'sinin günde 2 saat, %8.3'ünün ise 4 saatten fazla TV seyrettiğine işaret etmektedir. Ülkemizde yapılan diğer bir çalışmada (bkz kaynak 5) ise 3-8 yaşlarındaki çocukların %89.6'sının TV seyrederken çikolata, şekerleme, kek, cips, çerez atıştırıp, şekerli içecekler içtiği tespit edilmiştir. Modern yaşantımızın bize sunduğu her yere araba ile gitme, merdiven yerine asansör kullanma gibi olanaklardan vazgeçememek de bu sorunun büyümesine neden olmaktadır. Okul öncesi yaşlardan itibaren bu alışkanlıkların başlaması ileri ki yıllarda hayatının büyük bölümünü TV veya bilgisayar başında geçiren, beraberinde aşırı kalorili gıdalarla beslenen bir erişkin modelinin temelini teşkil etmektedir. Avusturalya'da yapılan bir çalışmada haftada 14 saatten fazla TV seyretme ile obezite, şeker hastalığı, hipertansiyon gibi sağlık sorunları ile ciddi ilişki olduğu tespit edilmiştir (bkz kaynak 6). Aynı çalışmada haftada 2.5 saatten fazla fiziksel aktiviteye katılmak ile bu riskin ciddi oranda azaldığı da ifade edilmiştir.

Çalışmalar yatak odasından TV'nun kaldırılmasının bile bu konuda ciddi bir adım olacağına işaret etmektedir (bkz kaynak 7). Bulunulan durumu algılama biçimi de ciddi öneme sahiptir. Türk anneler üzerinde yapılan bir çalışmada (bkz kaynak 8) çalışamaya dahil olan 4-6 yaş çocukların %25.4'ünün aşırı kilolu olduğu tespit edilmesine karşın bu çocukların annelerinin %73.3'ü çocuklarının aşırı kilolu olduğunu düşünmediklerini göstermiştir. Annelerden yalnızca % 12.8'i çocuklarının aşırı kilolarından kaygılandığını, % 8.1'i ise ciddi endişelendiğini ifade etmiştir. Ebeveynlerin çocuklarının kilolarına bakış biçimi bu sorundan korunma açısından anahtar rol oynamaktadır.

Daha fazla TV seyretmek, daha fazla bilgisayar başında oturmak sıklıkla daha az aktif olmak anlamı taşımaktadır ki bu da daha fazla yağlanma/kilo, daha düşük bir fiziksel kapasite (zindelik) ve kalp-dolaşım sistemi başta olmak üzere ciddi sağlık sorunları anlamına gelmektedir. İnaktif bir birey düzenli fiziksel aktiviteye katılan bir bireyden iki katı daha fazla koroner arter hastalığına yakalanma riskine sahiptir. Daha önce fiziksel olarak aktif olanların, inaktif (hareketsiz) olanlara oranla oluşacak ilk enfarktüs atağına 2-3 kat daha iyi dayanabilmektedir. Orta yaş şişman inaktif erkeklerde kalp damar hastalıkları sonucu ölüm oranı, normal ağırlıktaki aktif erkeklere göre 11 kat daha fazladır.

Obeziteden korunmak için öncelikli olarak TV, bilgisayar başında geçirilen zaman ve bu sırada yenen besinlerin miktarı ve kalorisi azaltılmalı, azaltılan bu süreler yürüme, koşu vb. tipte düzenli fiziksel aktivitelerle doldurmalıdır. İş vb. gerekçelerle eğer oturarak vakit geçirme konusunda fazla bir yol kat edilme olanağı yok ise en azından alınan kalori azaltılmalı, iş dışı zamanda olabildiğince aktif olmayı çalışılmalıdır. İşe yürüyerek veya bisikletle gitmeyi deneyebilir veya işyerine belli mesafede bir yere arabanızı park edip geri kalan bölümü yürüyebilirsiniz. Kesinlikle asansör kullanmayın. İş yerinde çayınızı, kahvenizi yürüyerek gidip kendiniz alın. Öğle arasında iş arkadaşlarınızla bir yürüme grubu oluşturmaya çalışın. Şirketinizde futbol, voleybol gibi takımlar oluşturup takımın veya organizasyonun sorumluluğunu alın. Günlük iş takviminize fiziksel aktivite için yer ayırın ve hiçbir nedenle taviz vermeyin. Seyahatlerinizde otel spor olanaklarını kullanın Alışveriş vb. aktivitelerde arabanızı uzağa park edin, alışverişten önce dükkanları 1-2 tur atın.

Eğer zamanınızın çoğunu evde geçiriyorsanız. TV seyrederken aktif olun. En basit olarak TV karşısına bir basamak yüksekliğinde bir yükselti koyup inme-çıkma tarzında bir egzersiz yapabilirsiniz. Erken kalkıp yürüyüş ve/veya ev işleri yapın. Varsa düzenli bir şekilde köpeğinizi gezdirin. Aile yürüyüşleri yapın.

"Bütün günün yorgunluğundan sonra egzersiz yapmak için çok yorgun oluyorum" sıkça duyulan bir ifadedir. Egzersizi yapma gerekçenizin zaten zaman içinde bu enerjiyi sağlamak olduğunu unutmayın ve bu kısır döngüyü kırın. Sabah erken kalkıp veya öğle tatilinde yapmayı deneyin. Aceleci olmayın 1. gün sabah 5 dakika akşam 5 dakika yürüyüşle başlayın veya gün içinde en enerjik olduğunuz saatte yapmaya çalışın.

Herkesin her yerde, her zaman, en güvenilir, en ucuz ve en kolay yapabileceği aktivite tipi YÜRÜMEKTİR ve koşu kadar etkilidir. Yürüme programına nasıl başlayabilirim? Sorusunun yanıtı "Kapıyı açınız ve dışarıya çıkınız" olacaktır.

Kaynaklar
1- Ayrancı ve ark.'ları, Nutrition 26(7-8), 772-8, 2010.
2- Türkkahraman ve ark.'ları, Saudi Med J 27(7), 1028-33, 2006
3- Prinççi ve ark.'ları, Ann Hum Biol 37(1), 44-56, 2010.
4- Yal.ın ve ark.'ları, Pediatrics International 44, 622-7, 2002
5- Şare ve Sarnas, Pediatrics International 48, 138-45, 2006.
6- Dunstan ve ark.'ları, Dibetologia 48, 2254-61, 2005.
7- Jones ve ark.'ları, Behav Modif 34(4), 290-8, 2010.
8- Esenay ve ark.'ları, JSPN 15(2), 144-53, 2010.